.

Ssanie palca a wada zgryzu

lek. stom. Wioletta Bereziewicz
Zakład Epidemiologii i Badań Populacyjnych IZP CMUJ w Krakowie,
Zakład Stomatologii Zintegrowanej IS CMUJ w Krakowie
Europejskie Centrum Profilaktyki w Krakowie



Ssanie jest prawidłowym fizjologicznym odruchem od okresu niemowlęctwa do 2.-3. roku życia, potem zwykle zanika.1 Ale jeśli odruch przejdzie w nawyk i nadal będzie kontynuowany po wyrżnięciu się zębów stałych siecznych, to wtedy należy go traktować jako potencjalny czynnik sprawczy zaburzeń zgryzowych w przednim odcinku uzębienia.1/


U starszych dzieci, które ssą palec, rozpoznaje się tzw. digitomanię, która jest szkodliwym przyzwyczajeniem w dzieciństwie, często wiąże się z niskim statusem społecznym lub jest uwarunkowana przez czynniki psychologiczne.
Jeśli nie jest możliwe wyeliminowanie nawyku ssania palca poprzez jego kontrolę, pomocna może być rozmowa z psychologiem.1,2/

W trakcie ssania palca poprzez nieodpowiednią pracę mięśni wchodzą w grę mechanizmy zniekształcające szczękę i żuchwę oraz łuki zębowe.2/

Palec włożony do ust wyzwala odruch ssania i sam przez się działa drogą ucisku na określoną okolicę szczęk i łuków zębowych.2/


W efekcie ssania palca dochodzi do następujących zaburzeń zgryzowych:

•    wysunięcia do przodu zębów przednich w szczęce, czyli do tzw. protruzji zębów siecznych,
•    przesunięcia lub braku przesunięcia dojęzykowego dolnych zębów siecznych,
•    zgryzu krzyżowego bocznego w wyniku zwężenia szczęk wywołanego nadaktywnością mięśni policzkowych,
•    zgryzu otwartego przedniego, utrwalanego poprzez wtłaczanie języka między łuki zębowe.1/






Ryc. Zgryz otwarty przedni (oprac. i fot. W. Bereziewicz)
Zgryz otwarty częściowy przedni to taki, który ogranicza się do przedniego odcinka uzębienia (ryc.).3/

Źródłem powstania tej wady jest wydłużony czas ssania kciuka.3/ Poprawę można uzyskać, eliminując ten nawyk.3/

Kontrola nawyku ssania palca jest możliwa poprzez:
1.    środki chemiczne – pikantne, gorzkie i niesmaczne substancje np. pieprz, chinina, którymi smarowany jest kciuk lub inne palce dziecka. Metody te są skuteczne tylko w momencie, gdy nawyk ten nie jest jeszcze utrwalony.1/

2.    środki mechaniczne – oklejenie kciuka, palców plastrem lub bandażem, zastosowanie aparatu Hawleya z zaporą dla języka. Metody te mają za zadanie przypominać dziecku o szkodliwym nawyku.1,2/

Warto podkreślić, że nawyk ssania często jest nawykiem podświadomym. Chociaż dziecko stara się go zaniechać, to jednak nie potrafi, gdyż nie kontroluje, w którym momencie zaczyna ssać.1 Dlatego ważne jest, by wesprzeć dziecko psychicznie podczas podjęcia prób wyeliminowania nawyku ssania palca.

Piśmiennictwo:

1.    Cameron A.C., Widmer R.P.: Stomatologia dziecięca. Wyd. 1 polskie pod redakcją Kaczmarek U., Wydaw. Urban & Partner, Wrocław 2005: 303-305.
2. Orlik-Grzybowska A.: Podstawy Ortodoncji. Wyd. 1, Wydaw. PZWL, Warszawa 1964: 222-255.